Il lago di Sesto - Toponimi medioevali

 

Immagine fotografica della mappa allegata all'Estimo guinigiano del Piviere di Compito conservato presso l'archivio di Stato di Lucca. Riproduzione riservata. 

Immagine ricavata dall'Archivio on line dell' ASLu, anno 1590









Immagine attribuita alla descrizione sottoriportata e presente sul web all'indirizzo:
 https://www.archiviodigitale.icar.beniculturali.it/it/185/ricerca/detail/575473#viewer





04 (mappa)

Datazione: 1541

Titolo [critico]

Disegno del lago di Sesto

Misure: 200 x 305 mm
Materiale: carta ruvida
Stato di conservazione: cattivo
Segnatura: cc 375-378
Tecnica: china
Orientamento: nord in alto
Scala: manca

Toponimi:
punta di giovanninus in confinibus bientinae
lacus sexti in dicti confinibus
pollinus contra aschetum
cantone della vescia
fossa orentani
pullino della varata
punta di catrali
fovra altopassus
punta carpinocchi
pullinos bolcionis
fovra di possevoris
punta della ceppaia
la schiantata
punta la schiantata
somaiola
fovra nova
bucca di Roggio in confinibus sancti pelegrini
portus a tiglio in dicti confinibus
fossa di bardo
portus a schietto
punta salomonis
portus a castagno
punta del fornaio
punta di langugione in confinibus collis
collis
comunis palaie
castri dinantis
Sancti peregrini



[critica]

La carta raffigura il profilo del lago di Sesto con i suoi porti e le sue fosse; al centro compare l'isola raffigurata in forma di rettangolo, al centro del quale compare la seguente numerazione:100 x 70 cm; all'esterno dei quattro lati dell'isola stilizzata compaiono i quattro punti cardinali indicati mediante lettere in stampatello grandi.

La carta è corredata da iscrizioni in parte in latino; è comunque relativa agli anni 1541 – 1543, alla vertenza di cui abbiamo già dato notizia nelle schede relative alle carte della filza 58. 
In basso compare la nota:

quod aqua dicti lacus ubi dicitur punta carpinochi infra suos confines pertinet et spectat ad capitulum canonicorum ecclesia maiorem lucentes ecclesie sancto martini sive abatie di pusseuli annexa dicto capitulo ut patet in precedenti facie.

A corredo della carta un lungo documento in latino che oltra alla descrizione del lago narra del contenzioso della filza 58.

In nomine Domini Amen. 
Continetur in libro mensurationis estimi Computi Lucensium districtus factus di anno 1412 et publicato per operam filium Antonii Ammanati Luce civem existunt in Archivio publico Magnifici lucensis Communis intra alia ut infra scribitur v. f 587. 
Communitas Villori unitum Comunis Sancti Justi f.590. 

Abbatia Sextih abet lacum et aqua qua dicitur lago di Sesto partim positam in comuni Castriveteris et partim in comunis Collis et partim comuni palai cum tassinacchio et attribuitam supra sibi in cuius Midietati est quidam insula qui dicit ( dicitur) insola firma.
 Cuius ab Orient est Punta di Johannino in confinibus bientini et etiam aqua dicti lacus sexti in dicti confinibus bientine et pollinus Compitis et pollinus contra aschretum et Cantoni dìlla urscia et fovea Orentani in confinibus Orentani et Cantoni Orentani et pollinus della narataet punta di Catrali et fovea Altopassus superior quam itur ad Altopassus et punta Carpinocchi et pollinus bolcionis in forma in Siguenti facitdesignata a Meridie le botronaie in confinibus bientini et acqua dicti lacusab Occid est puncta di passavanti in confinibus Castriveteris portus aTiglio in dictis confinibus. Fovea di bando in dictis confinibus. Punta Salamon in dictis confinibus portus a Castagno in dictis confinibus. Punta del fornaio et punta del grotto in confinibus Colli et Castri veteris et punta di langugioni in confinibus colli et acqua in qua est portus a Vinettoin confinibus colli et portus a Palaii in confinibus a Palaii et lammaret puntadi spinaro in dictis confinibus et portus a rauli in dictis confinibuset portus a Candiadi in confinibus Castri durantis et margonaite indictis confinibus qua aqua est et sic confinans est Johannis Guinigi. Jacobi Sanctis Giusti Abatii Guami et fratrum cartusi et comuni colliset aliarum personarum per Biscoccam a Septentrioni est bocca di roggio in confinibus sancti peregrini et fovea nova in dictis confinibus et punta dellaschiantata et la schiantata della Ceppaia et fovea possenti per biscoccam etetiam per diamitrum a Septentrione usque ad Meridione pert 1820capit in totum 3500 pert insolam firmam est.Cui ab orienti est aqua lacus Sexti pert. 70 : Aqua dicti lacus pert.100 occid. Aqua dicti lacus pert. Sept. Aqua dicti lacus pert 70 Capti Circa pert. 100. Notum sit omnibus infrascritta in picturis qua litis dici XXVIII AnniN.D.M.CCCC XVIIIindixioni XI Cassa et cancellata et adunata fuit de dictolacu scripto superiore Abbatia Sexti ut supra patet pars ubi dicitur puntaCarpinocchi dicti lacus intra suos confines et scripta et posita Capitulo Canonicorum maioris lucensis ecclesiaeSancti Martini lucensis civitatis vigore infrascritti commissioniset mandati per magistri Aldibrandi Luporini, notarium lucensis: civemcustodem camere librorum lucanorum: communis pro Mag [ istrato] ano [ antianorum] lucano [ rum]cuiusquidem commissionis et mandati tenor talis est via…Anno N.D MCCCCXVindictionis XVIII et diei IIII mensisa septembrisNos Nicolaus de Moncigulo bign. Doctor Antonius Quarti, Mattheusde Carincionibus. Offitialis et cives super corrigendis erroribusmensurationis terrarum, deputati committimus et mandamus tibinotario et custodi librorum lucani comunis quatenus ad petitionemet istantiam domini Baldassari Johannis monasteri canonaci sindiciet procuratioris capituli et canonicorum Ecclesiae maioris SanctiMartini lucanis civitatis cui Capitulo unita et annexa est Abatiaet monasterium Sancti Petri di Posseuli ponas et describas etponere et describere deebeas ad extimum et partitam dicti Abbatiede Posseuli sive dicti Capituli cui dictia abbatia est annexa acquampaludis suprascripti lacus dicto di Sexto in loco et partibus ubi dicitur Carpinocchi et pollinum Carpinocchi ultra quasdam alias foveaset pagliareto qui aqua paludis posita a Carpinocchio cohaeret seu cohaerentconsuruit aqua monasterii di Sexto ad alia parti aqua mansionis etAltopassu ab alia bosco dominorum di Porcari si aliter melius reperiaturpro confines et cancellari di partita et extimo ac mensuris Abbatiidi Sexto visis primo Iuribus dicti Capituli et Abbatii et aliis videntiset hoc vigore pronuntiatonis et sententiae pro nos lati di Annoindictionis et [ ministeri] sumtis Laurentius [ quondam] Blasii di Piscia,notarius lucensis civis et confinibus bientini et aqua dicti Lacus ab Occid,est puncta di passavanti in confinibus Castiveteris portus a Tiglio in dictis confinibus. Fovea di bando in dictis confinibus. Punta Salamon indictis confinibus portus a Castagno in dictis confinibus.Punta del fornaio et punta del grotto in confinibus Colli et Castri veteriset punta di langugioni in confinibus Colli et portus a Palaii et lammar et punta di spinaro in dictis Confinibus et portus a Candiadi in confinibus Castri durantis et margonaite in dictis confinibus qua aqua est et sic confinasest Joannnis Guinigi. Jacobi Sanctis Giusti Abatii Guami et fratrum cartusiet comuni collis aliarum personarum per Biscoccam a Septentroni estbocca di roggio in confinibus sancti peregrini et fovea nova in dictisconfinibus et somaiola et punta della schiantata et la schiantata della Ceppaia et fovea possenti per biscoccam et etiam per diamitrum a Septentrioneusque ad Meridie pert. 1820 capit in totum 3500 pert insolam firmam est. Cui ab orienti est aqua lacus Sexti pert. 70: Aqua dicti lacus pert. 100 occid.Aqua dicti lacus pert 70 Sept. Aqua dicti lacus pert. 70 Capti Circa pert. 100. Notum sit omnibus infrascritta in picturis qua litis dici XXVIIIAnni N.D. M. CCCCXVIII indixioni XI Cassa et cancellata et adunata fuitde dicto lacu scripto superiore Abbatia Sexti ut supra patet pars ubi diciturpunta Carpinocchi dicti lacus intra suos confines et scripta et positaCapitulo Canonicorum maioris lucensis ecclesiae Sancti Martinilucensis civitatis vigore infrascritti commissionis et mandati per magistri Aldibrandi Luporini , notarium lucensis: civem custodem camere librorumlucanorum: communis pro Mag [istrato] ano [ antianorum] lucano[ rum] cuiusquidem commissionis et mandati tenor talis est via….Anno N.D.MCCCCXV indictionis XVIII et diei IIII mensis septembrisNos Nicolaus de Moncigulo bign. Doctor Antonius Quarti , Mattheusde Carincionibus. Offitialiset cives super corrigendis erroribus mensurationis, terrarum deputaticommittimus et mandamus tibi notario est custodi librorum lucanicomunis quatenus ad petitionem et istantiam domini Baldassarijohannis monasteri canonaci sindici et procuratoris capituli et canonicorumEcclesiae maioris Sancti Martini lucanis civitatis cui Capitulo unita etannexa est Abatia Et monasterium Sancti Petri di Posseuli ponas etdescribas et ponere et describere deebeas ad exitimum et partitam dictiAbbatie de Posseuli sive dicti Capituli cui dicta abbatia est annexa aquampaludis suprascripti lacus dicto di SextoIn loco et partibus ubi dicitur Carpinocchi et pollinum Carpoinocchi ultraquasdam alias foveas et pagiareto qui aqua paludis posita a Carpinocchio coharet seu coharent seu coharent consuruit aqua monasterii di Sextoab alia parti aqua mansionis et Altopassu ab alia bosco dominorum di Porcari si aliter melius reperiantur pro confines et cancellari di partitaet extimo ac mensuris Abbatii di Sexto visis primo iuribus dicti Capituliet Abbatii et aliis videntis et hoc vigore pronuntiatonis et sententiae pronoslati di Anno indictionis et [ ministeri] sumptis Laurentius [quondam]Blasii di Piscia, Notarius lucensis civis et dictorum offihiorum scribaeorum mandato.Quod perscritum et positum in filsa a populo dictarum solutionumcondemnationum dicti anni 1418 dicti camere et idonea nota fuit dictaaqua lacus Sixti ubi dicitur punta Carpinocchi infra suos confines dictaabatie Sexti et posita et descripta sit intelligatur dicto Capitulo Canonicorumsive dicti Abbatie di Posseuli.

Il documento in esame riconduce al passaggio dei beni dell'Abbazia di Sesto ai Canonici della Cattedrale di San Martino , alla correzione di errori di misurazione e alla ascrizione al detto capitolo della parte del lago pertinente all'Abbazia, in particolare la punta di Carpinocchio. Facendo fede al documento che accompagna la carta, fra le date ricordate la più vicina al 1541 è quella del 1418. Che tale documento sia allegato a quelli raccolti per la controversia che nel 1541 oppose il granduca alla Repubblica di Lucca, si spiega con la necessità per i lucchesi di raccogliere quanti più documenti legali possibili che attestassero, in opposizione alla Deliberazione del Consiglio degli Anziani di Lucca del 1296 citata dal Granduca, la legittimità della giurisdizione della Repubblica lucchese, alla cui camera e agli ufficiali della quale fanno riferimento i canonici di San Martino per misurazioni, registrazioni, cambiamenti di proprietà.

Il lungo documento in latino tradotto in parte:


In nomine Domini Amen. Continetur in libro mensurationis estimi Computi 
In nome di Dio Amen . E’ contenuto nel libro delle misurazioni dell’estimo di Compito
Lucensium districtus factus di anno 1412 et publicato per operam filium Antonii 
dei lucchesi, distretto, fatto nell’anno 1412 e pupplicato per opera dei figli di Antonino Ammanati
Ammanati luce civem existunt in Archivio publico Magnifici lucensis Communis intra 

alia ut infra scribitur v. f 587. Communitas Villori unitum Comunis Sancti Justi f.590. 

Abbatia Sexti habet lacum et aqua qua dicitur lago di Sesto partim positam in 
L’abbazia di Sesto ha un lago ed acqua che è detta LAGO DI SESTO, in parte posta 

comuni Castriveteris et partim in comunis Collis et partim comuni palai
nel comune di Castel Veteris e parte nel Comune di Colle e parte nel comune di Palaia 

cum tassinacchio et attribuitam supra sibi in cuius midietati est quidam insula qui 
con Tassinacchio e attribuita sopra a se stessa, nel cui mezzo è una certa isola che

dicit ( dicitur) insola firma. Cuius ab Orient est Punta di Johannino in confinibus 
è detta ISOLA FERMA, di cui a oriente è Punta di Giovannino ai confini di 

bientini et etiam aqua dicti lacus sexti in dicti confinibus bientinae et pollinus 
Bientina ed anche l’acqua del detto lago di Sesto nei detti confini di Bientina è POLLINI

Compitis et pollinus contra aschretum et Cantoni dìlla urscia et fovea Orentani in 
di Compito e Pollini contra Ashreto e del Cantone della urscia e foce di ORENTANO

confinibus Orentani et Cantoni Orentani et pollinus della narrata et punta di Catrali 
ai confini di Orentano del Cantone di Orentano e pollino  della citata punta di Catrale

et fovea Altopassus superior quam itur ad Altopassus et punta Carpinocchi et 
e fosso di Altopasso superiore che porta ad Alpopascio e punta di Carpinoccio e

pollinus Bolcionis in forma in siguenti facit designata a Meridie le Botronaie in 


confinibus Bientini et acqua dicti lacusa b Occid est puncta di Passavanti in 


confinibus Castriveteris portus a Tiglio in dictis confinibus. Fovea di bando in dictis confinibus. Punta Salamon in dictis confinibus portus a Castagno in dictis confinibus. Punta del fornaio et punta del Grotto in confinibus         Colli et Castri veteris et punta di Langugioni in confinibus colli et acqua in qua est portus a Vinetto in confinibus colli et portus a Palaii in confinibus a Palaii et lammaret Punta Di Spinaro in dictis confinibus et Portus A Rauli in dictis confinibuset Portus A Candiadi in confinibus Castri Durantis et Margonaite in dictis confinibus qua aqua est et sic confinans est Johannis Guinigi. Jacobi Sanctis Giusti Abatii Guami et fratrum Cartusi et comuni Collis et aliarum personarum per Biscoccam a Septentrioni est bocca di Roggio in confinibus Sancti Peregrini et Fovea Nova in dictis confinibus et punta della Schiantata et la Schiantata della Ceppaia et fovea possenti per biscoccam et etiam per diamitrum a Septentrione usque ad Meridione pert 1820 capit in totum 3500 pert insolam firmam est.
Cui ab orienti est aqua lacus Sexti pert. 70 : 
Aqua dicti lacus pert.100 occid. Aqua dicti lacus pert. Sept. Aqua dicti lacus pert 70 Capti Circa pert. 100. 
Notum sit omnibus infrascritta in picturis qua litis dici XXVIII Anni N.D.M.CCCC XVIII indixioni XI Cassa et cancellata et adunata fuit de dicto lacu scripto superiore Abbatia Sexti ut supra patet pars ubi dicitur Punta Carpinocchi dicti lacus intra suos confines et scripta et posita Capitulo Canonicorum maioris lucensis ecclesiae Sancti Martini lucensis civitatis vigore infrascritti commissioniset mandati per magistri Aldibrandi Luporini, notarium lucensis: civemcustodem camere librorum lucanorum: communis pro Mag [istrato] ano [ antianorum] lucano [ rum] cuiusquidem commissionis et mandati tenor talis est via…Anno N.D MCCCCXVindictionis XVIII et diei IIII mensisa septembris 
Nos Nicolaus de Moncigulo bign. Doctor Antonius Quarti, Mattheusde Carincionibus. Offitialis et cives super corrigendis erroribus mensurationis terrarum, deputati committimus et mandamus tib inotario et custodi librorum lucani comunis quatenus ad petitionem et istantiam domini Baldassari Johannis monasteri canonaci sindiciet procuratioris capituli et canonicorum Ecclesiae maioris Sancti Martini lucanis civitatis cui Capitulo unita et annexa est Abatia et monasterium Sancti Petri di Posseuli ponas et describas et ponere et describere deebeas ad extimum et partitam dicti Abbatiede Posseuli sive dicti Capituli cui dictia abbatia est annexa acquam paludis suprascripti lacus dicto di Sexto in loco et partibus ubi dicitur Carpinocchi et pollinum Carpinocchi ultra quasdam alias foveas et pagliareto qui aqua paludis posita a Carpinocchio cohaeret seu cohaerentconsuruit aqua monasterii di Sexto ad alia parti aqua mansionis etAltopassu ab alia bosco dominorum di Porcari si aliter melius reperiaturpro confines et cancellari di partita et extimo ac mensuris Abbatiidi Sexto visis primo Iuribus dicti Capituli et Abbatii et aliis videntiset hoc vigore pronuntiatonis et sententiae pro nos lati di Annoindictionis et [ ministeri] sumtis Laurentius [ quondam] Blasii di Piscia,notarius lucensis civis et confinibus bientini et aqua dicti Lacus ab Occid,est puncta di passavanti in confinibus Castiveteris portus a Tiglio in dictis confinibus. Fovea di bando in dictis confinibus. Punta Salamon indictis confinibus portus a Castagno in dictis confinibus.Punta del fornaio et punta del grotto in confinibus Colli et Castri veteriset Punta Di Langugioni in confinibus Colli et portus a Palaii et lammar et punta di spinaro in dictis Confinibus et portus a Candiadi in confinibus Castri durantis et Margonaite in dictis confinibus qua aqua est et sic confinasest Joannnis Guinigi.
Jacobi Sanctis Giusti Abatii Guami et fratrum cartusiet comuni collis aliarum personarum per Biscoccam a Septentroni est bocca di Roggio in confinibus sancti peregrini et fovea nova in dictis confinibus et somaiola et punta della schiantata et la schiantata della Ceppaia et fovea possenti per biscoccam et etiam per diamitrum a Septentrione usque ad Meridie pert. 1820 capit in totum 3500 pert insolam firmam est. Cui ab orienti est aqua lacus Sexti pert. 70: Aqua dicti lacus pert. 100 occid.Aqua dicti lacus pert 70 Sept. Aqua dicti lacus pert. 70 Capti Circa pert. 100. 
Notum sit omnibus infrascritta in picturis qua litis dici XXVIIIAnni N.D. M. CCCCXVIII indixioni XI Cassa et cancellata et adunata fuit de dicto lacu scripto superiore Abbatia Sexti ut supra patet pars ubi dicitur punta Carpinocchi dicti lacus intra suos confines et scripta et posita Capitulo Canonicorum maioris lucensis ecclesiae Sancti Martini lucensis civitatis vigore infrascritti commissionis et mandati per magistri Aldibrandi Luporini , notarium lucensis: civem custodem camere librorum lucanorum: communis pro Mag [istrato] ano [ antianorum] lucano[ rum] cuiusquidem commissionis et mandati tenor talis est via….Anno N.D.MCCCCXV indictionis XVIII et diei IIII mensis septembris Nos Nicolaus de Moncigulo bign.  Doctor  Antonius  Quarti  , Mattheus de Carincionibus. Offitialis et cives super corrigendis erroribus mensurationis, terrarum deputati committimus et mandamus tibi notario est custodi librorum lucanicomunis quatenus ad petitionem et istantiam domini Baldassari Johannis monasteri canonaci sindici et procuratoris capituli et canonicorum Ecclesiae maioris Sancti Martini lucanis civitatis cui Capitulo unita etannexa est Abatia Et monasterium Sancti Petri di Posseuli ponas etdescribas et ponere et describere deebeas ad exitimum et partitam dicti Abbatie de Posseuli sive dicti Capituli cui dicta abbatia est annexa aquam paludis suprascripti lacus dicto di SextoIn loco et partibus ubi dicitur Carpinocchi et pollinum Carpoinocchi ultraquasdam alias foveas et pagliareto qui aqua paludis posita a Carpinocchio cohar et seu coharent seu coharent consuruit aqua monasterii di Sexto ab alia parti aqua mansionis et Altopassu ab alia bosco dominorum di Porcari si aliter melius reperiantur pro confines et cancellari di partitaet extimo ac mensuris Abbatii di Sexto visis primo iuribus dicti Capituli et   Abbatii et aliis videntis et hoc vigore pronuntiatonis et sententiae pronoslati di Anno indictionis et [ministeri] sumptis Laurentius [quondam] Blasii di Piscia, Notarius lucensis civis et dictorum offihiorum scribaeorum mandato. Quod perscritum et positum in filsa a populo dictarum solutionum condemnationum dicti anni 1418 dicti camere et idonea nota fuit dicta aqua lacus Sixti ubi dicitur  punta Carpinocchi infra suos confines dicta abatie Sexti et posita et descripta sit intelligatur dicto Capitulo Canonicorum sive dicti Abbatie di Posseuli.